تحول در نظم اقتصادی خاورمیانه؛ فرصتی تازه برای صنایع نوآور ایران

اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۵ در حال تجربه دگرگونی عمیقی است؛ دگرگونی‌ای که مرزهای سنتی تولید و تجارت را جابه‌جا کرده و بنیان‌های جدیدی برای ثروت‌آفرینی به وجود آورده است. تحولات فناورانه، انرژی‌های پاک، دیجیتالی شدن خدمات، و رشد صنایع دانش‌بنیان، مهم‌ترین موتورهای محرک این تغییرات محسوب می‌شوند. در چنین فضایی، کشورهایی که زودتر از دیگران به سمت اقتصاد نوآور حرکت کرده‌اند، امروز در صدر فهرست قدرت‌های اقتصادی جهان قرار دارند.
بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی نهادهای بین‌المللی همچون فوربز و استاتیستا، درآمد شرکت‌های بزرگ جهان در سال ۲۰۲۵ از مرز ۵۲ تریلیون دلار عبور کرده و سود خالص آن‌ها نیز حدود ۴.۹ تریلیون دلار برآورد شده است. این ارقام به‌روشنی نشان می‌دهد که اقتصاد جهانی بیش از هر زمان دیگری بر پایه‌ی نوآوری و فناوری پیش می‌رود. صنایع مالی و سرمایه‌گذاری دیجیتال، فناوری‌های ارتباطی و امنیت سایبری، حوزه سلامت و بیوتکنولوژی، و انرژی‌های تجدیدپذیر، چهار ستون اصلی رشد اقتصادی جهان در سال جاری محسوب می‌شوند. تحلیل روندهای جهانی نشان می‌دهد که تمرکز سرمایه‌گذاران از صنایع سنگین و منابع خام به سمت حوزه‌های هوشمند و کم‌مصرف انرژی در حال تغییر است. افزایش بهای انرژی‌های فسیلی، فشارهای اقلیمی، و رشد نیاز جهانی به خدمات آنلاین، اقتصاد جهان را به سمت الگوهای جدیدی از تولید و مصرف سوق داده است. در این میان، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و دیجیتال نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی ضروری، بلکه از نظر اقتصادی نیز سودآورترین مسیر آینده است. در منطقه خاورمیانه، تحولات اقتصادی با سرعتی بی‌سابقه در حال وقوع است. کشورهایی مانند امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر با اجرای طرح‌های کلان توسعه‌ای، سعی دارند ساختار اقتصادی خود را از وابستگی به نفت رها کنند و به مراکز نوآوری منطقه‌ای تبدیل شوند. در این کشورها، سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه‌هایی مانند فناوری مالی (فین‌تک)، گردشگری دیجیتال، شهرهای هوشمند و انرژی خورشیدی چهره‌ی تازه‌ای از توسعه را رقم زده است. تنها در امارات، ارزش بازار املاک بیش از ده درصد رشد داشته و حجم تراکنش‌های الکترونیکی در منطقه MENA از مرز یک تریلیون دلار گذشته است؛ عددی که تا چند سال پیش غیرقابل تصور بود.
در چنین شرایطی، ایران نیز می‌تواند از موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت‌های طبیعی و انسانی خود بهره‌برداری کند تا جایگاه خود را در اقتصاد منطقه‌ای ارتقا دهد. ترکیب منابع غنی، نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده، و توانمندی‌های فناورانه، بستر مناسبی برای ورود کشور به بازارهای نوین فراهم کرده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند اگر سیاست‌های توسعه‌ای بر پایه‌ی دانش‌بنیان‌سازی، حمایت از نوآوری، و تنوع‌بخشی به تولید داخلی ادامه یابد، اقتصاد ایران می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازارهای نوظهور خاورمیانه را به خود اختصاص دهد. در میان صنایع آینده‌دار، کشاورزی هوشمند و امنیت غذایی از جایگاهی راهبردی برخوردار است. تغییرات اقلیمی و افزایش تقاضای جهانی برای محصولات سالم و ارگانیک، زمینه‌ی رشد چشمگیری را برای این بخش ایجاد کرده است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در مدیریت مزارع، سنجش از دور برای پیش‌بینی برداشت‌ها، و به‌کارگیری سامانه‌های آبیاری هوشمند، می‌تواند بهره‌وری بخش کشاورزی ایران را چند برابر کند.
در کنار آن، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی و بادی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، لجستیک هوشمند و صنایع دارویی پیشرفته از دیگر مسیرهای سودآور و پایدار برای توسعه اقتصادی کشور به شمار می‌روند.
در سطح جهانی، رقابت دیگر بر سر منابع خام یا نیروی کار ارزان نیست، بلکه بر سر «دانش، داده و نوآوری» است. کشورهایی که بتوانند این سه عامل را به‌درستی در ساختار تولید و سرمایه‌گذاری خود ادغام کنند، آینده اقتصاد را در اختیار خواهند گرفت. ایران نیز در صورت فراهم‌سازی زیرساخت‌های دیجیتال، تسهیل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و حمایت از صنایع فناورمحور، می‌تواند در همین مسیر گام بردارد و به یکی از قطب‌های اقتصادی منطقه تبدیل شود.
هلدینگ اطلس با رصد مداوم روندهای جهانی و تحلیل بازارهای منطقه‌ای، بر این باور است که آینده اقتصاد ایران در گرو نگاهی تازه به مفهوم توسعه است؛ توسعه‌ای که بر پایه‌ی نوآوری، پایداری و همکاری میان بخش‌های مختلف اقتصادی شکل گیرد. این نگرش، نه تنها مسیر سرمایه‌گذاری‌های جدید را مشخص می‌کند، بلکه می‌تواند به تقویت زیرساخت‌های تولید ملی، افزایش صادرات و ایجاد اشتغال پایدار منجر شود.
در دنیای پرشتاب امروز، اقتصاد تنها عرصه‌ای برای اعداد و ارقام نیست؛ بلکه صحنه‌ای است برای رقابت خلاقیت، بینش و هوشمندی.متاسفانه در چند سال اخیر با اخذ تصمیمات خلق الساعه توسط مدیران کشور در عرصه های مختلف داخلی و بین المللی اقتصاد ایران ضربه ای و اساسی دیده و علی رغم مشاوره ما و نظرات کارشناسان این حوزه، دولت های قبلی با بی توجهی به این مشاوره ها مسیر اشتباهی را طی نموده اند. کشوری که آینده را زودتر ببیند، برنده‌ی واقعی خواهد بوده. امیدوارم که دولت فعلی در تصمیم گیری های کلان با استناد، از نظرات بخش خصوصی و اساتید دانشگاهی به تصمیمات درستی دست پیدا کنند.

تاریخ خبر : 17 آبان 1404