یادداشت پیمان پژوهنده مدیر عامل گروه اطلس: چشم‌انداز صنعت غذا و دارو در ایران

روابط عمومی گروه اطلس- پیمان پژوهنده مدیر عامل گروه اطلس و عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران بررسی کرد:

از محدودیت در ورود نهاده‌های دامی گرفته تا بحث افزایش هزینه‌های تولید مواد لبنی، همه و همه ازجمله مشکلاتی است که بارها در فرصت‌های پیش‌آمده توسط اکثر کارشناسان به آن اشاره‌شده است، که به طبع با توجه به مباحث کارشناسی اخیر صورت گرفته در زمان انتخابات از اهم آنها مطلع هستید و ما هم نمی‌خواهیم تکرار مکررات کنیم.

در حال حاضر در حوزه صنعت غذا و دارو در کشور معضلات ریزودرشت زیادی وجود دارد که هرکدام به‌گونه‌ای هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده را با مشکل مواجه کرده است. از محدودیت در ورود نهاده‌های دامی گرفته تا بحث افزایش هزینه‌های تولید مواد لبنی، همه و همه ازجمله مشکلاتی است که بارها در فرصت‌های پیش‌آمده توسط اکثر کارشناسان به آن اشاره‌شده است، که به طبع با توجه به مباحث کارشناسی اخیر صورت گرفته در زمان انتخابات از اهم آنها مطلع هستید و ما هم نمی‌خواهیم تکرار مکررات کنیم.

پیمان پژوهنده مدیر عامل گروه اطلس و عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران با بیان این مطلب در گفتگو با خبرنگار بورس نیوز اظهار داشت: لیکن به‌طورکلی می‌توان چالش‌های پیش‌آمده در این بخش را بر اساس علل رخداد و دلایل به وجود آمدن آن چالش‌ها به سه دسته تقسیم کرد.

پیمان پژوهنده مدیر عامل هلدینگ اطلس در بیان اولین دسته از علل بروز این رخداد گفت: دسته اول چالش هایی هستند که به دلیل سوء مدیریت و رفتارهای ناهماهنگ سیستمی در سال های اخیر بوجود آمده اند که در این زمینه می توان به مواردی همچون اعمال تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات تجاری و یا تغییرات دستوری در میزان تخصیص سود بانکی به سپرده ها اشاره کرد.

به نقل از ر.ابط عمومی گروه اطلس: چالش‌های دسته دوم در اثر آشکار شدن تدریجی آثار ثانویه تحریم‌ها بر صنعت غذا و دارو ایجاد شد؛ مثل افزایش هزینه و صعوبت روند واردات نهاده‌های دامی به کشور.

پیمان پژوهنده مدیر عامل گروه اطلس در خصوص سومین چالش‌ها در بحث تحریم گفت: چالش‌های دسته سوم به ماهیت و شاکله صنعت غذا و دارو در کشور برمی‌گردند لزوماً ارتباطی با شرایط به وجود آمده در سال‌های اخیر ندارند. رویکرد سنتی درروش کشاورزی که سبب هدر رفت گسترده منابع آب و فرسایش شدید خاک می‌شود و یا عدم توجه به مکانیزم‌های فرآوری و نگهداری محصولات کشاورزی و حجم بالای ضایعات تولید در این بخش ازجمله چالش‌هایی هستند که در دسته سوم قرار می‌گیرند.

پیمان پژوهنده مدیر عامل هلدینگ اطلس تأکید کرد: البته در حوزه مزیت‌ها در بخش صنایع غذایی شرایط کاملاً متفاوت می‌باشد. چراکه کشور ما دارای پتانسیل بالای کشاورزی است و طبق آمارهای دولت در سال 91 در کشور 118 میلیون تن مواد غذایی تولیدشده که شامل 14 میلیون تن گندم، 11 میلیون تن شیر، دو میلیون تن گوشت مرغ و یک‌میلیون تن گوشت قرمز بوده که رغم قابل‌توجهی است. به بر این اساس ما حتی می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی جامع و حساب‌شده، علاوه بر تأمین نیاز داخل، میزان قابل‌توجهی صادرات هم در این حوزه داشته باشیم. بر همین اساس است که رییس فائو در اصطلاح، ایران را امید غذای خاورمیانه دانسته. البته همان‌طوری که اشاره شد بحث مدیریت، برنامه‌ریزی و دیدگاه استراتژیک در این زمینه نقش کلیدی و تعیین‌کننده دارد.

پیمان پزوهنده پیرامون میزان اثرگذاری بحث تحریم‌ها روی واردات مواد اولیه موردنیاز صنعت مواد غذایی به‌ویژه در بحث روغن خوراکی اظهار داشت: همان‌طوری که اشاره کردم، یکی از علل اصلی ایجاد تنش در صنعت غذا و دارو، آشکار شدن تدریجی آثار ثانویه تحریم‌ها است. بدین ترتیب باوجوداینکه در پروتکل‌های تحریم، غذا و دارو از دایره تحریم‌ها مستثنی شده‌اند، لیکن شرایط تحریم بر معاملات این حوزه هم اثرات نامطلوب زیادی در برداشته است. تحریم‌های مربوط به بیمه، بانکداری و حمل‌ونقل در عمل باعث شده که بحث عدم شمول تحریم‌ها بر حوزه غذا و دارو کاملاً در حاشیه قرارگرفته و تحریم‌ها بر این حوزه‌ها نیز اثر منفی داشته باشد. به‌عنوان‌مثال در مورد روغن نباتی، در اثر کمبود شدید با کاهش توزیع این کالا در سطح کشور مواجه شدیم که این امر در یک‌ساله گذشته سبب افزایش حدود 65 درصدی قیمت روغن نباتی گردید و یا در مورد دیگر، در تأمین مواد اولیه روغن نباتی تصفیه سویا اختلال جدی ایجادشده و تولیدات این محصول در داخل کشور به حداقل رسیده است. و همه اینها در حالی است که در ظاهر صنعت غذا و دارو از شمول تحریم‌ها خارج هستند؛ ولی همان‌طور که می‌بینید آثار منفی تحریم‌ها بر این صنعت نیز مترتب بوده است.

مدیر عامل هلدینگ اطلس و عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران در خصوص آثار برداشته شدن تحریم‌ها بر این گروه عنوان کرد: کشور در حال حاضر نیز در بحث صنعت غذا و دارو تحریم نیست. ولی متأسفانه اثرات ثانویه تحریم‌های بانکی، حمل‌ونقل و بیمه بر سر این صنعت سایه افکنده و تنها اقدام اثربخشی که در حال حاضر تا حدودی می‌تواند ما را از شرایط ایجادشده ناشی از تحریم در صنعت غذا و دارو خارج کند، عملکرد و حضور پررنگ اتاق‌های بازرگانی به‌عنوان نهادهای غیردولتی بااعتبار جهانی و به‌عنوان نماینده بخش خصوصی هر کشور در پیگیری مطالبات مردم کشورمان با تمرکز و تکرار پیوسته اصل عدم شمول تحریم‌ها بر صنایع غذا و دارو است که البته در حال حاضر هم این موضوع توسط اتاق‌های بازرگانی به‌ویژه اتاق تهران در حال پیگیری بوده و اقدامات بسیار مفید و تأثیرگذاری نیز در این زمینه صورت گرفته که نیاز به برنامه‌ریزی، تعامل و پیگیری بیشتری بین اتاق بازرگانی ایران و اتاق‌های بازرگانی سایر کشورها به‌ویژه اتاق بازرگانی بین‌المللی در خصوص احقاق حقوق تضییع‌شده ملت ایران در این خصوص احساس می‌شود.

به نقل از روابط عمومی گروه اطلس  در حال حاضر بحث احتمال برداشته شدن تحریم‌ها در آینده نزدیک بیشتر جنبه روانی داشته و امید به حل‌وفصل این موضوع در بازه زمانی کوتاه چندان پررنگ و قابل‌اتکا نیست و نوعی سهل‌انگاری در خصوص این موضوع به‌حساب می‌آید.

پیمان پژوهنده مدیر عامل هلندیگ اطلس در پاسخ به اینکه با توجه به شرایط تورمی موجود در جامعه، افزایش نرخ محصولات تولیدی این صنعت در سال جاری چگونه ارزیابی می‌شود؟ گفت: طبق آخرین گزارش بانک مرکزی در خصوص میزان تورم در قیمت‌های خرده‌فروشی مواد غذایی، تقریباً تمامی این مواد با افزایش شدید قیمتی نسبت به زمان مشابه سال گذشته مواجه شدند که دامنه این افزایش قیمت‌ها بین 43 الی 100 درصد بوده است. دراین‌بین بیشترین افزایش قیمت به چای با 100 درصد افزایش قیمت و کمترین افزایش قیمت هم به لبنیات با 43 درصد افزایش مربوط می‌شود.

پیمان پژوهنده مدیر عامل گروه اطلس: با توجه به این روند و با بررسی فاکتورهای سیاسی و اقتصادی می‌شود انتظار داشت که در سال جاری هم قیمت‌ها کم‌وبیش افزایش داشته باشند. بطوریکه طی سه ماه اول امسال نیز بازار نشان داده که این افزایش قیمت استمرار داشته و بر همین اساس هم کالاهایی مانند تخم‌مرغ، برنج، گوشت، سیب‌زمینی و انواع میوه‌ها تنها در سه ماهه ابتدایی امسال افزایش 5 الی 40 درصدی قیمت‌ها را تجربه کرده‌اند.

پیمان پژوهنده مدیر عامل هلدینگ اطلس و عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران در بحث وضعیت واردات انواع محصولات غذایی مشابه تولید داخل اظهار داشت: در حال حاضر بیشترین تصمیمات درزمینه ورود مواد غذایی و مواد اولیه موردنیاز تولید در این صنعت، به‌صورت موردی و به‌منظور تنظیم بازار، توسط دولت اتخاذ می‌شود که این موضوع ایجاد اضطراب و تنش در فضای کسب‌وکار را برای تولیدکننده و مصرف‌کننده به همراه دارد. به‌طور مثل در سال گذشته باوجود تولید 14 میلیون تن گندم در داخل کشور، با واردات 6.7 میلیون تنی این محصول مواجه بودیم و یا تنها در سه ماهه اول امسال، 609 میلیون دلار برنج وارد کشور شده است. همین‌طور ارزش واردات نهاده‌های دامی در سه ماهه اول سال جاری، به‌عنوان مواد اولیه اصلی در تولید صنایع غذایی به 1094 میلیون دلار رسیده است .

پیمان پژوهنده پیش‌بینی خود را در خصوص آینده فروش خارجی این نوع محصولات در صورت لغو تحریم‌ها این‌گونه اظهار داشت: همان‌طوری که مستحضرید بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، 100 درصد درآمد حاصل از صادرات محصولات تمام‌شده کالای صنعتی و محصولات بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیلی آن از شمول مالیات معاف هستند و این یعنی با توجه به پتانسیل بالای بخش صنایع غذایی کشور و با در نظر گرفتن تولید 118 میلیون تنی مواد غذایی در سال 91، امکان تبدیل‌شدن صنایع غذایی به موتور توسعه پایدار کشور در برنامه‌های توسعه ملی به خوبی دیده‌شده است. اما مباحث مربوط به تحریم‌ها قدرت حرکت این موتور محرکه را به‌شدت کاهش داده که نیازمند اتخاذ تدابیر ویژه از سوی دست‌اندرکاران اقتصادی در این زمینه است. البته به این عوامل باید مزیت رقابتی ما در تولید مواد غذایی در منطقه خاورمیانه، با توجه به حجم پایین تولیدات مواد غذایی در کشورهای این حوزه و امکان صادرات گسترده این محصولات به آنها را نیز اضافه کرد.

به نقل از روابط عمومی گروه اطلس پیرامون امکان آزادسازی قیمت‌ها در این صنعت گفت: با توجه به شرایط کنونی عملاً امکان آزادسازی قیمت‌ها درزمینه کالاهای اساسی و استراتژیک (از قبیل برنج، روغن و گوشت) وجود ندارد و باید قیمت‌ها به‌منظور ایجاد امکان خرید برای دهک‌های پایین جامعه کماکان توسط دولت تعیین و کنترل شود. اما در خصوص سایر مواد غذایی می‌توان به‌شرط آزادسازی کامل واردات و صادرات آنها، نسبت به برنامه‌ریزی و آزادسازی حساب‌شده و مرحله‌ای قیمت‌ها اقدام کرد.

پیمان پژوهنده مدیر عامل گروه اطلس در پاسخ به اینکه کدام‌یک از شرکت‌های فعال در این صنعت ازلحاظ حاشیه سود عملیاتی بهترین عملکردها را می‌توانند محقق کنند؟ گفت: به دلیل شرایط متلاطم حاکم بر بازار و همچنین روند سریع تغییر قوانین و مقررات تجاری، عملاً امکان پیش‌بینی میزان موفقیت در هیچ‌یک از واحدها به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. اما در حال حاضر هیچ‌یک از کسب‌وکارهای مرتبط با مواد غذایی حاشیه سود امنی ندارند و تابع تغییرات و نوسانات شدید بازار هستند. البته در این‌گونه شرایط معمولاً کسب‌وکارهای وارداتی نشان داده که این فعالیت‌ها اوضاع نسبتاً بهتری نسبت به تولیدی‌ها دارند.

پیمان پژوهنده پیش‌بینی خود را از آینده صنعت مواد غذایی با توجه به نرخ تورم موجود در جامعه این‌گونه عنوان کرد: برخلاف بسیاری از صنایع دیگر، در صنعت غذا و دارو رفتار خرید متقاضیان رفتار جستجوگرانه است. دلیل این امر هم نیاز حیاتی همه افراد به استفاده از این تولیدات است که خودبه‌خود سبب می‌شود باوجود افزایش قیمت‌ها، بازهم تا زمانی که ازنظر اقتصادی برای آنها میسر باشد نسبت به تأمین مایحتاج غذایی خود اقدام کنند. لکن به‌هرحال افزایش قیمت‌ها سبب کاهش تقاضا در بسیاری از مواد غذایی غیرضروری می‌شود که خود این امر معضل بزرگی برای تولیدکنندگان این‌گونه از کالاهای غذایی، که درصد بزرگی از کل تولیدات این حوزه تشکیل می‌دهند، ایجاد می‌کند.

پیمان پژوهنده مدیر عامل هلدینگ اطلس در بیان آثار کاهش نرخ ارز پس از انتخاب رییس‌جمهور جدید بر سودآوری این گروه گفت: تجربه نشان داده که کاهش و یا افزایش نرخ ارز اگر در بلندمدت و به‌صورت تدریجی اتفاق بیافتد، الزاماً اثر منفی بر تولید نخواهد داشت. به‌گونه‌ای که صاحبان صنایع به‌تدریج خود را با شرایط گرانی و یا ارزانی تطبیق داده و ادامه فعالیت می‌دهند. البته در وضعیت عدم ثبات و نوسان قیمت‌ها، امکان تصمیم‌گیری منطقی برای خرید لوازم، مواد اولیه و یا فروش محصولات تولیدی وجود ندارد که این امر خود آثار مخربی بر صنایع تولیدی به‌جا می‌گذارد.

مدیر عامل گروه اطلس و عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران در خاتمه سخنان خود پیرامون فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه و امکان کسب بازدهی مورد انتظار از آن گفت: خوشبختانه کشور ما دارای پتانسیل بالایی در حوزه صنایع غذایی است. به‌گونه‌ای که کارشناسان از ایران به‌عنوان امید غذای خاورمیانه یاد می‌کنند. در حال حاضر در این صنعت درزمینه کاهش ضایعات تولید، فرآوری محصولات، انبار و نگهداری، ایجاد سیستم‌های توزیع متمرکز و غیره می‌توان فرصت‌های مناسب و سودآوری را به‌منظور سرمایه‌گذاری جستجو کرد. البته شرایط فعلی حاکم بر صنعت غذایی در کشور، حاکی از شیوع بیماری نزدیک‌بینی در حوزه غذا و دارو در بین مسئولین این حوزه‌ها و عدم وجود یک برنامه تأمین امنیت غذایی (Food Security Program) و برنامه‌ریزی استراتژیک و بلندمدت در این خصوص در کشور است. بدین ترتیب مسائلی که امروزه در کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان دغدغه‌های ایجاد یک روند توسعه پایدار در صنایع غذایی مطرح‌شده، عملاً در کشور ما به حاشیه رانده‌شده و تأمین روزانه غذا و اقلام موردنیاز مردم، برنامه و دستور کار اصلی اقدامات مسئولین و دست‌اندرکاران این حوزه را تشکیل می‌دهد. متأسفانه این‌گونه کم‌لطفی‌ها در برخورد با صنایع غذایی کشور و عدم وجود یک استراتژی غذایی بلندمدت، راه را برای سرمایه‌گذاری در این بخش نامساعد می‌سازد که امیدواریم با اتخاذ تدابیر ویژه درزمینه صنعت غذا و دارو در دولت جدید، این اوضاع تا حدودی سامان یابد.